Pojęcie, system i rodzaje podatków w Polsce oraz UE

Jedną z podstawowych kategorii pojęciowych funkcjonujących we współczesnej świadomości społecznej jest podatek, wywierający silny i bezpośredni wpływ na działalność poszczególnych społeczeństw oraz na życie społeczne i gospodarcze kraju.

Spotykane w polskiej literaturze przedmiotu definicje podatku mają charakter opisowy, a większość autorów jest w zasadzie jednomyślna i prezentuje prawie identyczne jego określenie. Jest on przedstawiany jako unormowane aktami normatywnymi świadczenie pieniężne na rzecz podmiotu prawa publicznego, tj. państwa lub samorządu terytorialnego (a więc o charakterze nie cywilnoprawnym), jednostronnie przez te podmioty ustalone o charakterze przymusowym, (w którym brak swobody decyzyjnej), powszechnym i bezzwrotnym, (tj. związanym ze stałym ubytkiem) oraz nieodpłatnym. Oznacza to, iż podatek jest swoistym rodzajem daniny publicznej, tzn. ustanowionego prawem świadczenia pieniężnego od mieszkańców i organizacji działających lub mających miejsce zamieszkania lub siedzibę na jego terytorium.

I tak np. W. Jaworski (w Leksykonie finansowo-bankowym, Warszawa 1991) podatkiem nazywa jednostronnie określone świadczenie, w zasadzie pieniężne, o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, nieodpłatnym, pobierane przez państwo lub inny związek publicznoprawny na podstawie przepisów prawa określających warunki, wysokość i terminy płatności.

Dla S. Owsiaka (Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Warszawa 1998) podatek jest pieniężnym, przymusowym, ogólnym, nieodpłatnym i bezzwrotnym świadczeniem na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych (np. samorządów).

W. Wójtowicz (Zarys polskiego prawa podatkowego, Bydgoszcz 1995) podatek określa jako świadczenie pieniężne na rzecz podmiotu prawa publicznego, czyli państwa lub samorządu, jednostronnie przez ten podmiot ustalone, o charakterze ogólnym, zasadniczym, bezzwrotnym, nieodpłatnym i przymusowym.

Z kolei J. Kulicki i P. Sokół (Podatki i prawo podatkowe, Warszawa 1996 r.) stwierdzają, że pojęciem podatku należy objąć świadczenie pieniężne nakładane jednostronnie przez państwo na podstawie przepisów prawa. Ponadto podatek ma charakter ogólny, przymusowy, bezzwrotny i nieodpłatny.

Nieco inną definicję podatku podają C. Kosikowski oraz E. Ruśkowski {Finanse i prawo finansowe, Białystok 1993, t. 1) uważając, iż podatek jest abstrakcyjnym stosunkiem prawnym. Jego przedmiotem jest świadczenie pieniężne, przymusowe, bezzwrotne, nieekwiwalentne, oparte na ogólnych normach prawnych.